Bir Tık Keyfiyet

Daha önce “Sirkü Evrakları” adlı yazıda, dilimizi iyi kullanmadığımızdan söz etmiş, hatalarımızla ilgili örnekler vermiştim. Bu yazı da esasında bir “Sirkü Evrakları II” yazısı olabilir; ama yazıdaki hatalardan müteşekkil bir başlık daha mantıklı tabii. Buyursunlar…

1. “Keyfiyet” kelimesi ile “keyfilik” farklıdır. Keyfiyet, keyfi hareket etme değil; “nitelik”, “durum” demektir. TDK örneğimizi burada kullanalım: “Cenap Şehabeddin Bey şiiri nazımdan ayrı bir keyfiyet (nitelik) telakki ediyor” (Yahya Kemal Beyatlı).

2. “Defaatle” ve “defaten” farklı anlamda kelimelerdir. Defaten, defalarca anlamında değil; “ansızın”, “bir çırpıda”, “bir kerede” anlamlarına gelmektedir (Destek için Bora’ya teşekkürler).

3. Milat; Hz. İsa’nın doğduğu güne veya herhangi bir olayın başlangıcına denir. Bir şeyin yapılması için tanınan süre ise miattır. O nedenle “miladı doldu” değil, “miadı doldu” demek gerekir.

4. “Baya” diye bir kelime yoktur. Doğrusu bayağıdır. “Bayağı uğraştık”, “bayağı iyi gol” yazılır. “Baya” ise sadece o golü atan futbolcu olabilir. Beşiktaş’ta Zoubeir Baya vardı, Tunuslu, o atmış olabilir golü mesela.

5. “Tık” kelimesinin anlamı, ince ve küçük bir nesne ile sert bir yere vurulduğunda çıkan sestir. Derecelendirme için “tık” kelimesi kullanılmaz. “Bir tık daha iyi”, “bir tık aşağı”, “bir tık daha kolay” gibi kullanımları kim çıkarttıysa helal olsun, tüm vatan toprağına yayıldı. En son Türk Dil Kurumu “tık” kelimesinde ikinci bir anlama yer verecek diye düşünüyorum.

6. İtalyancadan gelen, Türkçeye “güvenmelik” olarak kazandırılan (tam kazandırılamamış olacak ki toplasan beş kişi bulamazsın “güvenmelik” diyen), hepimizin “kapora” olarak kullandığı, ben kapora yazdıktan sonra Microsoft Word’ün “kaparo” olarak ısrarlı şekilde değiştirdiği kelime, gerçekten de Word’ü haklı çıkaracak şekilde kaparoydu. Ne olduysa, dilimiz dönmediğinden midir bilinmez, kelimenin aslı TDK tarafından kaporaya döndürüldü. Yani yanlış kullanımlara TDK boyun eğip kaparoyu kapora yaptı (şu an bir yandan hala kaparo yapıyor Word). Türk Dil Kurumu’nun bundan sonra kapüşonu “kapşon”, maydanozu “maydonoz” yapması da mümkün bu durumda.

Ancak kaporada işin garip tarafı, kelime İtalyanca caparra’dan geliyor, yani kaparo denilecek bir durum da yok. Hatta kaporaya daha yakın kelime (diyeceksiniz ki ikisinde de bir “a”, bir “o” var, neyin yakınlığı yani, haklısınız). Bu durumda biz neden kafadan “kaparo” diye girmişiz topa, onu anlamadım, baya anlamadım yani (şaka şaka).

Türk Dil Kurumu’nun petrol, doğalgaz gibi kelimeleri “Türkçeleştirdiği” haberine burada yer vermeyeceğim; işleri yok çünkü, doğaldır.

Ziyade olsun…